Poradnik dla osób mieszkających w Belgii
W kwietniowym wydaniu „Gazetki” ukazał się artykuł pt. „Przemoc ma wiele twarzy”. Tym razem chciałabym przedstawić czytelnikom zarys prawnych uregulowań związanych z przemocą domową na terytorium Królestwa Belgii, jak również odpowiedzieć na najczęściej zadawane pytania związane ze złożeniem skargi przez osoby, które doznają przemocy domowej.
Przemoc w związku to całokształt zachowań, czynów oraz postaw obecnego lub byłego małżonka (partnera), które mają na celu przejęcie kontroli nad drugą osobą, podporządkowanie jej i całkowite zdominowanie. Przemoc może przejawiać się agresją fizyczną, groźbami, szantażowaniem, działaniami mającymi na celu izolację ofiary od innych członków rodziny czy też od przyjaciół, wymuszaniem aktów seksualnych, odcięciem środków finansowych lub ograniczeniem dostępu do nich, itd. Najczęściej nie są to sytuacje jednorazowe, a wręcz przeciwnie – to przybierające na sile, powtarzające się cyklicznie zachowania, które wyniszczają przez lata ofiarę zarówno fizycznie, jak i psychicznie.
ROZWIĄZANIA PRAWNE W BELGII
Aby zapobiegać występowaniu aktów przemocy domowej, prawodawca belgijski przyjął kilka aktów prawnych, wśród których warto wymienić ustawę z 24 listopada 1997 r., mającą na celu przeciwdziałanie przemocy domowej (la loi du 24 novembre 1997 visant à combattre la violence au sein du couple) oraz ustawę z 28 stycznia 2003 r. o przyznaniu lokalu mieszkalnego małżonkowi lub osobie żyjącej w związku partnerskim, która doznała aktów przemocy fizycznej ze strony współmałżonka bądź partnera (la loi du 28 janvier 2003 visant à l’attribution du logement familial au conjoint ou au cohabitant légal victime d’actes de violence physique de son partenaire).
Art. 410 belgijskiego Kodeksu karnego przewiduje karę pozbawiania wolności do lat dwóch w przypadku, gdy sprawca dokona naruszenia narządu ciała lub rozstroju zdrowia małżonka lub osoby, z którą pozostaje w stałym pożyciu albo gdy łączyła te osoby relacja uczuciowa w przeszłości.
WARUNKI ROZPOCZĘCIA PROCESU
Aby mógł się rozpocząć proces karny oraz ewentualnie również powiązany z nim adhezyjny proces cywilny (odszkodowawczy), odpowiednie służby muszą w jakiś sposób dowiedzieć się o zaistnieniu sytuacji potencjalnie noszącej znamiona czynu zabronionego.
Zasadniczo istnieją cztery możliwości:
- złożenie skargi przez pokrzywdzonego,
- złożenie zawiadomienia o możliwości popełnienia przestępstwa przez osobę trzecią (świadek, osoba bliska). Możliwe jest zastrzeżenie sobie anonimowości,
- złożenie takiego zawiadomienia przez osoby zobowiązane do sygnalizowania takich sytuacji (lekarze, opieka społeczna, dyrekcja szkoły),
- przyznanie się do winy.
Skargę lub zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa można złożyć w formie pisemnej bądź ustnej na komisariacie policji lub bezpośrednio w prokuraturze. Zwyczajowo przyjmuje się, że na policji składa się skargę/zawiadomienie w formie ustnej, z czego sporządzany jest pisemny protokół (procès-verbal, w skrócie PV), który należy dokładnie przeczytać przed podpisaniem i poprosić o kopię dla siebie. Należy także skorzystać z możliwości podpisania deklaracji osoby poszkodowanej, co ułatwi na późniejszym etapie dostęp do akt sprawy. Z kolei prokuratora informujemy co do zasady za pomocą pisma wysłanego listem poleconym lub złożonego bezpośrednio w biurze podawczym prokuratury miejscowo właściwej.
PROCEDURA SKŁADANIA SKARGI NA POLICJI PRZEZ OSOBĘ POSZKODOWANĄ – NAJCZĘŚCIEJ ZADAWANE PYTANIA
Jakie dokumenty muszę przedstawić, aby złożyć skargę?
Podstawowym dokumentem jest dowód osobisty lub paszport (belgijski lub polski), który potwierdza tożsamość osoby składającej skargę.
Jeśli poszkodowany dysponuje raportem z obdukcji sporządzonym przez lekarza medycyny sądowej lub innym zaświadczeniem lekarskim potwierdzającym odniesione obrażenia, powinien dołączyć ich kopie do akt sprawy.
W przypadku przemocy psychicznej można dołączyć kopie listów, e-maili, SMS-ów, nagrania rozmów telefonicznych lub nagrania wideo.
Do policyjnego dossier można załączyć także pisemne zeznania świadków lub wnieść wniosek o przesłuchanie osób w charakterze świadków.
Czy ktoś może mi towarzyszyć na komisariacie?
Jak najbardziej. Może to być osoba bliska – ktoś z rodziny, przyjaciółka. Jeżeli osoba składająca skargę nie posługuje się w stopniu wystarczającym językiem francuskim lub niderlandzkim, należy zwrócić się o pomoc do tłumacza.
Czy osoba, przeciwko której wnoszę skargę, będzie o tym poinformowana?
Tak. Zostanie ona wezwana w celu złożenia wyjaśnień i będzie miała dostęp do akt sprawy. Adwokaci stron, jeśli zostali wyznaczeni, też mają prawo wglądu w całą dokumentację związaną ze sprawą.
Obawiam się nowych aktów przemocy pod moim adresem. Co mam robić?
W przypadku istnienia uzasadnionej obawy doznania aktów przemocy można opuścić miejsce zamieszkania wraz z dziećmi lub bez nich. Należy jednak poinformować o tym policję, ponieważ w przypadku gdy małżonek lub partner uda się na komisariat, by zgłosić opuszczenie wspólnego gospodarstwa domowego lub uprowadzenie dzieci, policja nie podejmie żadnej interwencji w tej sprawie.
Chciałabym znaleźć bezpieczne miejsce dla mnie i dla dzieci. Dokąd pójść?
Jeżeli nie ma możliwości znalezienia bezpiecznego miejsca pobytu u rodziny lub przyjaciół, to w takim przypadku istnieją centra udzielające schronienia ofiarom przemocy. Na stronie http://violenceconjugale.be/-Adresses-Utiles-#art-48 można znaleźć listę z numerami telefonów.
Za pobyt w tych miejscach pobierana jest pewna opłata. Jeżeli osoba potrzebująca schronienia nie ma żadnych środków finansowych, może zwrócić się do CPAS o sfinansowanie takiego pobytu.
Opuściłam nasze wspólne mieszkanie. Teraz boję się tam wrócić. Jak odzyskać potrzebne mi rzeczy?
Najlepiej wszystkie ważne osobiste dokumenty oraz te dotyczące dzieci od razu wziąć ze sobą. Jeżeli jednak tak się nie stało, to osoba poszkodowana ma prawo zwrócić się do dzielnicowego, aby dla bezpieczeństwa towarzyszył jej podczas wizyty w mieszkaniu.
Czy mogę zakazać swojemu partnerowi wchodzenia do mojego mieszkania?
Jeżeli partner przedstawia realnie niebezpieczeństwo dla zdrowia i życia osoby poszkodowanej oraz innych osób zamieszkujących we wspólnym gospodarstwie domowym (dzieci), prokurator może nakazać partnerowi natychmiastowe opuszczenie wspólnego lokalu mieszkalnego oraz zakazać mu powrotu do niego. Dodatkowo prokurator może nałożyć na partnera zakaz zbliżania się na okres maks. 10 dni (ustawa z 15 maja 2012 r. o czasowym zakazie korzystania ze wspólnego lokalu mieszkalnego – la loi du 15 mai 2012 relative à l’interdiction temporaire de résidence en cas de violence domestique). W tym czasie należy zwrócić się do właściwego sądu – Wydział Rodzinny (Tribunal de la Famille) – o ustalenie czasowych zasad korzystania z lokalu mieszkalnego oraz ewentualnie o ustalenie miejsca przebywania nieletnich dzieci.
