Darowizna rzeczy ruchomych (np. kwoty pieniężnej). Skutki prawne i finansowe.
Pojęcie darowizny w prawie cywilnym
Darowizna to umowa, w której darczyńca bezpłatnie i nieodwołalnie pozbawia się jakiegoś majątku na rzecz obdarowanego, który przyjmuje tę darowiznę.
W tej definicji każde słowo ma swoje znaczenie. Warto zaznaczyć, że darowizna jest nieodwołalna: raz dana, nie podlega cofnięciu, chyba że zachodzą wyjątkowe przyczyny niewdzięczności obdarowanego, ściśle określone przez prawo. Obdarowany musi zaakceptować darowiznę, co oznacza, że nie można jej dać bez jego wiedzy, inaczej nie będzie to darowizna.
Darowizna ruchomości może obejmować dowolny ruchomy majątek. Mogą to być zatem pieniądze (monety i banknoty), sztabki złota, biżuteria, antyki, meble, samochód itp.
Powody, dla których dokonuje się darowizny
Pierwszy powód wydaje się oczywisty: darczyńca chce obdarować obdarowanego, czy to z wielkoduszności, przyjaźni, miłości, wdzięczności, przyczyny mogą być różne. Często będzie to pomoc dla obdarowanego, by dać mu szansę w życiu. Rodzice, którzy finansowo na to stać, chętnie pomagają swoim dzieciom, które chcą na przykład kupić mieszkanie.
Niemniej jednak w Belgii często jest jeszcze jeden powód, mniej filantropijny i bardziej praktyczny. Darowizna pozwala zaoszczędzić na podatku od spadku. Unikanie wysokich opłat spadkowych jest bardzo często głównym powodem dokonywania darowizny za życia. Dlaczego? Ponieważ podatek od darowizny ruchomości jest znacznie niższy niż podatek od spadku. Co więcej: można nawet dokonać darowizny ruchomości bez płacenia jakiegokolwiek podatku, co jest w pełni legalne.
Jak dokonać darowizny rzeczy ruchomych?
Darowizna w formie aktu notarialnego
Darowizna to rodzaj umowy, która wymaga sporządzenia aktu notarialnego, aby była ważna. Umowa darowizny sporządzona między dwiema osobami nie jest z prawnego punktu widzenia skuteczna. Możesz więc zwrócić się do notariusza, aby sporządził akt darowizny dotyczący pieniędzy lub biżuterii czy innego przedmiotu. Następnie ten akt darowizny zostanie zarejestrowany.
Zaletą jest to, że nikt nie będzie kwestionować ważności tej darowizny. Na zalecenie notariusza możesz również zawrzeć pewne warunki w swojej darowiźnie. Wadą jest to, że będzie to kosztować dużo, ponieważ będziesz musiał zapłacić notariuszowi opłaty oraz opłaty za rejestrację darowizny.
Dar ręczny
Dar ręczny to darowizna jak każda inna, z istotną różnicą, że dokonuje się go po prostu poprzez przekazanie obiektu od ręki do ręki, bez żadnych innych formalności. Aby dokonać daru ręcznego, musisz mieć w rękach jakiś ruchomy przedmiot i przekazać go osobiście obdarowanemu. Bardzo często używano go w przeszłości, aby dyskretnie przekazywać pieniądze, ale obecnie częściej używa się go do przekazywania biżuterii lub innych wartościowych przedmiotów.
Dokonując daru ręcznego, zawsze istnieje ryzyko, że obdarowany nie będzie zadowolony z wartości daru, albo że dar będzie problematyczny do podziału, co może prowadzić do konfliktów pomiędzy spadkobiercami. .
Darowizna ruchomości poprzez przelew bankowy
Darowizna ruchomości może również być dokonana poprzez przelew bankowy. W tym celu wystarczy przelew na rachunek bankowy osoby, na rzecz której chcesz dokonać darowizny. Musisz jednak pamiętać, że nawet jeśli darowizna została dokonana, aby była ważna prawnie, musisz poinformować obdarowanego, że pieniądze zostały przekazane na jego konto. Jeśli tak nie zrobisz, darowizna będzie nieważna.
W przypadku przelewu bankowego możesz zlecić przelew od razu, ale możesz również zrobić to pośmiertnie. W takim przypadku darowizna zostanie uznana za ważną tylko wtedy, gdy pieniądze zostaną przekazane na konto obdarowanego przed upływem sześciu miesięcy od dnia śmierci darczyńcy. Podsumowując, darowizna ruchomości jest często używana w celu uniknięcia wysokich opłat spadkowych i może być dokonywana na różne sposoby: poprzez akt notarialny, dar ręczny lub przelew bankowy. Każda z tych metod ma swoje zalety i wady, ale najważniejsze jest, aby dokonać darowizny zgodnie z obowiązującym prawem, aby uniknąć nieprzyjemnych niespodzianek w przyszłości.
Aspekty cywilne
Zmniejszenie wartości darowizny
Jeśli posiadasz spadkobierców, którym przysługuje prawo do zachowku (dzieci lub małżonka/małżonkę), możesz swobodnie dysponować tylko pozostałą częścią swojego majątku, zwaną częścią wolną masy spadkowej. Spadkobiorcy, którym przysługuje prawo do zachowku mają bowiem prawo do żądania części spadku, która zagwarantowana jest im na mocy prawa.
Jeśli masz dzieci, ich zachowek wynosi połowę spadku (podzielony równo między dzieci), co oznacza, że wolna część równa jest połowie spadku.
Jeśli dokonałeś/aś darowizn za życia (niezależnie od formy darowizny), nie mogą one pomniejszać zachowku twoich dzieci ani małżonka/małżonki. Jeśli tak się stało, mogą oni/a ona żądać redukcji tych darowizn w taki sposób, aby otrzymali/a ona co najmniej kwotę swojego zachowku spadkowego. Jest to zatem aspekt, który należy wziąć pod uwagę przy dokonywaniu darowizn ruchomości.
Przykład: Jan jest rozwiedziony i mieszka w Belgii od 20 lat gdzie ma dwójkę dzieci, Karolinę i Michała. Dokonuje darowizny w wysokości 35 000 € na rzecz swojej siostrzenicy Natalii. W chwili swojej śmierci pozostawia 10 000 € oszczędności. Michał i Karolina uważają, że ich zachowek został pomniejszony. Rzeczywiście, łącznie spadek wynosi 45 000 €. Jan mógł swobodnie dysponować połową, czyli 22, 500 €. Zachowek Karoliny i Michała wynosi również 22, 500 €. Ponieważ w momencie dziedziczenia pozostało tylko 10 000 €, mogą oni żądać, aby darowizna udzielona Natalii została zmniejszona o 12 500 €. Natalia będzie musiała im zwrócić tę kwotę.
Darowizna a zaliczka na udział spadkowy
Kolejnym istotnym punktem do zrozumienia w przypadku darowizny jest to, że darowizna udzielona przyszłemu spadkobiercy jest uznawana za zaliczkę na poczet jego udziału w spadku (mówimy o darowiźnie zaliczanej na poczet dziedziczenia). Oznacza to, że darowizna musi być “zaliczona” do spadku w celu przeprowadzenia podziału. W ten sposób zachowuje się równość między spadkobiercami.
Przykład: Jan ma dwoje dzieci. Rok temu dał swojej córce Karolinie 50 000 €. W chwili swojej śmierci pozostawia dom o wartości 300 000 € i 100 000 € oszczędności. Łącznie 400 000 €, czyli 200 000 € dla każdego z jego dzieci mogło by się w pierwszej chwili wydawać. Ale tak do końca nie jest- te 50 000 € darowane przez Jana Karolinie musi być zaliczone do spadku. Łączna jego suma wynosi zatem 450 000 €. Czyli 225 000 € dla każdego. Podczas podziału jego syn Michał otrzyma więc 225 000 €, jego córka Karolina tylko 175 000 €.
Aspekty podatkowe
Podatek od darowizny
Jeśli darowizna ruchomości zostanie zarejestrowana, konieczne będzie zapłacenie opłaty rejestracyjnej. W przypadku darowizn ruchomości opłaty rejestracyjne w porównaniu do opłat spadkowych są stosunkowo niskie, zwłaszcza jeśli chodzi o darowiznę na rzecz kogoś innego niż małżonek lub dzieci.
Stawki opłat rejestracyjnych za darowizny ruchomości
| Region | W linii prostej, między małżonkami lub partnerami | Między innymi osobami |
|---|---|---|
| Walonia | 3,3 % | 5,5 % |
| Bruksela | 3 % | 7 % |
| Flandria | 3 % | 7 % |
Tylko darowizna notarialna musi być obowiązkowo zarejestrowana i będzie zawsze podlegać opłacie rejestracyjnej za darowiznę. Niekoniecznie jest to zła operacja, ponieważ te opłaty są “uwalniające”, co oznacza, że nie będzie już nic do zapłacenia w chwili otwarcia spadku.
Nawet jeśli rejestracja nie jest obowiązkowa, może być interesujące zarejestrować i zapłacić opłaty rejestracyjne za darowiznę ręczną lub darowiznę dokonaną przelewem. Jeśli darczyńca zmarłby w ciągu 5 lat po dokonaniu darowizny, trzeba byłoby zapłacić podatek od spadku. Tak przynajmniej jest w Walonii. W Brukseli i Flandrii podatek od spadku będzie płatny tylko wtedy, gdy darczyńca zmarł w ciągu 3 lat po dokonaniu darowizny i nie została ona uprzednio zarejestrowana.
Darowizna a podatek od spadku
Darowizna dokonana mniej niż 5 lat przed śmiercią darczyńcy (mniej niż 3 lata przed jego śmiercią w Brukseli i Flandrii) musi być uwzględniona w deklaracji spadkowej, a jeśli opłaty rejestracyjne nie zostały uiszczane za tę darowiznę, jej kwota zostanie dodana do udziału spadkowego beneficjenta w celu obliczenia podatku od spadku płatnego przez tego spadkobiercę. Należy pamiętać, że podatki od spadku mogą być znacznie wyższe niż opłaty rejestracyjne od darowizny.
Może więc być interesujące zarejestrować darowiznę ręczną lub darowiznę przelewem, jeśli darczyńca jest w złym stanie zdrowia lub jest w podeszłym wieku i istnieje ryzyko, że nie przeżyje co najmniej 5 lat (3 lata w Brukseli i Flandrii) po darowiźnie.
Przykład liczbowy: dokonujesz darowizny w wysokości 100 000 € swojemu synowi, który jest twoim jedynym spadkobiercą. W chwili twojej śmierci pozostawiasz nieruchomość o wartości 300 000 € i pieniądze w wysokości 50 000 €. Jeśli minęło ponad 5 lat (3 lata w Brukseli i Flandrii) od darowizny, twój syn zapłaci podatek od spadku od 350 000 €, czyli:
- 39 875 € w Walonii
- 40 829 € w Brukseli
- 34 500 € w Flandrii
Jeśli minęło mniej niż 5 lat (3 lata w Brukseli i Flandrii) od darowizny i nie została ona zarejestrowana, twój syn zapłaci podatek od spadku od 450 000 €, czyli:
- 63 875 € w Walonii
- 64 800 € w Brukseli
- 43 500 € w Flandrii
Jeśli minęło mniej niż 5 lat (3 lata w Brukseli i Flandrii) od darowizny, ale została ona zarejestrowana, twój syn zapłaci podatek od spadku od 350 000 €, do którego należy dodać kwotę zapłaconą za opłaty rejestracyjne za darowiznę, czyli:
- 39 875 + 3 300 = 43 175 € w Walonii
- 40 829 + 3 000 = 43 829 € w Brukseli
- 34 500 + 3 000 = 37 500 € w Flandrii
Rejestracja darowizny ręcznej lub darowizny pośredniej może więc ostatecznie okazać się interesującym rozwiązaniem.
Darowizna z odroczeniem terminu
Dajesz dzisiaj, ale darowizna nie zacznie obowiązywać do nadejścia terminu. Najczęstszym przykładem jest sytuacja, gdy dziadkowie dają swojemu wnukowi darowiznę, która stanie się skuteczna, gdy ten osiągnie 18 lat (lub więcej). Należy pamiętać, że ta darowizna jest ostateczna w chwili jej dokonania: dary przekazane nie należą już do dziadków, a jedynie skutki darowizny są zawieszone do nadejścia terminu.
Umowne prawo powrotu przedmiotu darowanego
Jest to jeden z niewielu przypadków, w których można odwołać darowiznę, która, jak przypomnijmy, z zasady jest nieodwołalna. Jest to klauzula rozwiązania, która umożliwia zakończenie darowizny, jeśli obdarowany umiera przed darczyńcą. Ta klauzula jest zalecana, gdy dajesz dziecku zamężnemu, które nie ma (jeszcze) dzieci. Jeśli twoje dziecko umrze przed tobą, przedmiot darowizny przypada tobie, bez konieczności zapłaty podatku spadkowego.
Darowizna z zastrzeżeniem warunku
Dajesz darowiznę z zastrzeżeniem, że obdarowany musi wykonać coś w zamian -zwykle chodzi o wypłacenie renty. Należy jednak zauważyć, że wykonanie zobowiązania może stać się zbyt trudne dla obdarowanego ze względu na zmianę jego sytuacji. W takim przypadku nie będzie mógł on zrezygnować z darowizny, a będzie zmuszony kontynuować wykonywanie ciążącego na nim warunku Jeśli tego nie zrobi, darczyńca może żądać unieważnienia darowizny z powodu niewykonania zobowiązania.
Inne przykłady darowizny warunkowej:
- możesz zastrzec, że obdarowany nie będzie mógł włączyć darowizny do majątku wspólnego. W ten sposób zapobiegasz temu, aby to, co dajesz swojemu dziecku, stało się wspólnym dobrem małżonków. Przedmiot darowizny pozostanie jego własnością i nie będzie mógł korzystać z niego jego współmałżonek (przynajmniej nie na podstawie umowy małżeńskiej)
Darowizna z zastrzeżeniem użytkowania dożywotniego
W darowiźnie z zastrzeżeniem użytkowania dożywotniego faktycznie przekazujesz prawo własności, a ty zachowujesz dla siebie użytkowanie dożywotnie podarowanej rzeczy. Jeśli chodzi o pieniądze (lub inne papiery wartościowe), otrzymujesz odsetki lub dywidendy. Jednak zarządzanie portfelem papierów wartościowych może być w takim przypadku problematyczne. Użytkownik dożywotni ma prawo do dobrego zarządzania: może sprzedać akcje, których kurs jest zagrożony, aby kupić inne, które są bardziej obiecujące. Nie musi uzyskać uprzedniej zgody nowego właściciela na sprzedaż akcji, o ile pozostaje to w ramach rozsądnego zarządzania portfelem. Przepisy te stosuje się częściej w odniesieniu do darowizny nieruchomości, ale to już jest temat na kolejny artykuł.
Agnieszka Maria Sità
GSM +32 495 28 98 24
prawnik@trampolina.be
