Belgia od kilku już lat przeżywa silny przyrost liczby pracowników delegowanych. Aktualnie jest tu zarejestrowanych ponad 200 000 pracowników w tym charakterze, przy czym aż połowa świadczy usługi w sektorze budowlanym. Dla porównania w 2010 r. było ich aż 50 proc. mniej.
W Polsce w ostatnich latach liczba wydawanych zaświadczeń dynamicznie rośnie. W 2018 r. wszystkie oddziały ZUS wydały łącznie ok. 600 tys. zaświadczeń A1.
Aktualnie prawo UE przewiduje zestaw obowiązkowych przepisów dotyczących warunków pracy, które stosuje się w odniesieniu do pracowników delegowanych. Przepisy te zawarte są w dyrektywie 96/71/WE z 1996 r. Zgodnie z tą dyrektywą pracownicy oddelegowani do pracy za granicę są nadal pracownikami firmy
wysyłającej, co oznacza, że podlegają przepisom kraju, w którym przedsiębiorstwo ma siedzibę. W kraju, w którym wykonują pracę, przysługuje im jednak określony zestaw podstawowych praw.
W sektorze budownictwa, podobnie jak w innych sektorach (o ile tak postanowią państwa członkowskie) obowiązują również przepisy powszechnie stosowanych układów zbiorowych. Wspomniane prawa obejmują:
– minimalną stawkę płacy
– maksymalne okresy pracy i minimalne okresy wypoczynku
– minimalny płatny urlop roczny
– warunki zatrudniania pracowników za pośrednictwem agencji pracy tymczasowej
– bezpieczeństwo, higienę i ochronę zdrowia w miejscu pracy
– równe traktowanie kobiet i mężczyzn.
Pracownikom oddelegowanym przysługują te minimalne prawa niemniej jednak pracodawcy mogą zaoferować pracownikom lepsze warunki.
Dyrektywa o delegowaniu pracowników nie dotyczy kwestii zabezpieczenia społecznego. Są one przedmiotem rozporządzenia nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.
Wycofanie lub zmiana decyzji poświadczającej formularz A1
Należy zaznaczyć, że formularz A1 jest dokumentem uznawanym przez instytucje ubezpieczenia społecznego i sądów innych państw członkowskich. Jedynie organ go wydający może dokonać zmiany tej decyzji . Wydanie zaświadczenia A1 powinno w każdym przypadku być ocenione przez instytucję zobowiązaną do jego wydania pod kątem ustalenia właściwych regulacji prawnych danego państw i spełnienia warunków delegowania. W tej kwestii w Polsce płatnik składek składa oświadczenie „Informacji w celu wydania zaświadczenia o ustawodawstwie właściwym”.
Za fałszywe podanie informacji ponosi odpowiedzialność karną oraz administracyjną za składanie fałszywych zeznań.
W przypadku zgłoszenia wątpliwości w kwestii zaświadczenia A1 przez instytucję państwa, na terenie którego pracownik wykonuje pracę, ZUS powinien sprawdzić ponownie prawidłowość wydanej decyzji. Jeśli nieprawidłowości zostaną potwierdzone, formularz A1 powinien być wycofany lub zmniejszony, a pracownicy powinni zostać zgłoszeni do systemu ubezpieczeń państwa, na terenie którego wykonywana jest praca.
Zaświadczenie A1 może zostać wycofane w przypadkach, gdy:
1) instytucja innego państwa członkowskiego zakwestionuje ten dokument,
2) w wyniku postępowania wyjaśniającego lub kontroli ZUS.
W obu przypadkach, wycofanie nastąpi, gdy postępowanie wyjaśniające (np. podjęte w związku z wnioskiem instytucji zagranicznej – w toku postępowania uzgodnieniowego) lub kontrola wykaże, że:
a) dowody bądź oświadczenia złożone przez wnioskodawcę na potrzeby wydania zaświadczenia A1 były niezgodne ze stanem faktycznym,
b) doszło do zmiany okoliczności, na podstawie których wydano zaświadczenie A1, przez co jego dalsze utrzymywanie nie jest uzasadnione.
Wycofanie zaświadczeń A1 potwierdzonych przez oddział następuje w formie decyzji administracyjnej na podstawie art. 5 ust. 1 i 2 rozporządzenia nr 987/2009 oraz przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Od takiej decyzji przysługuje odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych, w trybie art. 83 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.
Uchylenie[u1] zaświadczenia A1 może rodzić negatywne skutki:
- wyłączenie osoby z polskiego systemu zabezpieczenia społecznego z okresem wstecznym powoduje konieczność złożenia odpowiednich dokumentów ubezpieczeniowych oraz konieczność zgłoszenia do systemu zabezpieczenia społecznego innego państwa członkowskiego,
- konieczność ewentualnego zwrotu otrzymanych świadczeń.
Dlatego bardzo ważne jest aby dane, które przekazujesz ubiegając się o wydanie zaświadczenia A1 były kompletne i zgodne ze stanem faktycznym.
Ustalanie miejsca zamieszkania dla potrzeb określenia właściwego ustawodawstwa na podstawie art. 13 rozporządzenia nr 883/2004
Normy kolizyjne z rozporządzenia nr 883/2004, które dotyczą ustalania właściwego ustawodawstwa opierają się głównie na zasadzie miejsca wykonywania pracy (tzw. zasada lex loci laboris). Zasadniczo, osoba podlega zatem ustawodawstwu tego państwa, w którym faktycznie wykonuje pracę najemną lub pracę na własny rachunek.
W niektórych przypadkach zastosowanie zasady miejsca wykonywania pracy nie jest jednak możliwe, np. jeśli dana osoba wykonuje pracę w dwóch lub więcej państwach członkowskich. W takim
przypadku stosuje się zasadę miejsca zamieszkania oraz ośrodka jego życiowych interesów.
Zgodnie z przepisami unijnej koordynacji można mieć tylko jedno miejsce zamieszkania (nawet jeśli dana osoba jest zameldowana bądź przebywa na przemian w kilku państwach członkowskich). Nie można utożsamiać pojęcia „zamieszkanie”, z pojęciem „pobyt”. Zgodnie z Praktycznym poradnikiem, pojęcie „zamieszkanie” oznacza miejsce, w którym osoba zwykle przebywa. „Pobyt” oznacza, że osoba przebywa czasowo w danym miejscu oraz, że zamierza powrócić do swojego miejsca zamieszkania, kiedy tylko zrealizuje podstawowy cel pobytu w innym państwie.
Kryteria, które służą do ustalenia miejsca zamieszkania – ośrodek interesów życiowych – zostały określone w art. 11 rozporządzenia nr 987/2009.
Są to w szczególności następujące elementy:
a) czas trwania i ciągłość pobytu na terytorium zainteresowanych państw członkowskich,
b) sytuacja danej osoby, w tym:
- charakter i specyfika wykonywanej pracy, w szczególności miejsce, w którym praca ta jest zazwyczaj wykonywana, jej stały charakter oraz czas trwania każdej umowy o pracę,
- jej sytuacja rodzinna oraz więzi rodzinne (jeśli współmałżonek, dzieci zamieszkują w Belgii to uważa się, że Belgia jest ośrodkiem życiowym członków tej rodziny, w związku z czym podlegają oni ustawodawstwu belgijskiemu)
Praktyczny poradnik wspomina również, że
ważny jest też zamiar danej osoby, który wynika ze wszystkich okoliczności. To oznacza, że zamiar osoby jest o tyle istotny, o ile opiera się na obiektywnych faktach i okolicznościach. Sama deklaracja osoby, że rozważa ona lub chce zamieszkać w określonym miejscu nie jest wystarczająca, jeśli nie znajduje to potwierdzenia w rzeczywistości.
Opodatkowanie dochodów pracowników delegowanych.
Pracownik delegowany do Belgii ma obowiązek zadeklarować swoje dochody i płacić podatki w Belgii dopiero wtedy, gdy przebywa na terytorium tego kraju ponad 183 dni w okresie 12 miesięcy (rozpoczynającym się lub kończącym w danym roku podatkowym) oraz gdy centrum życiowych interesów znajduje się w Polsce. Tak wynika z art. 15 Konwencji między Rzecząpospolitą Polską a Królestwem Belgii w sprawie unikania podwójnego opodatkowania oraz zapobiegania oszustwom podatkowym i uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i majątku, podpisanej w Warszawie 20 sierpnia 2001 r.
Pracownik, który utracił status polskiego rezydenta podatkowego (np. osoba, która wykonuje pracę w Belgii przez 300 dni w roku), podlega opodatkowaniu w Polsce wyłącznie od dochodów pochodzących z polskich źródeł (np. dochód za dni pracy wykonywanej fizycznie w Polsce). Należy także pamiętać, iż polscy nierezydenci podatkowi to osoby, których miejsce zamieszkania znajduje się poza Polską. Oznacza to, że posiadają oni zagraniczny adres zamieszkania, który należy wykazać w informacji PIT-11 oraz podlegają pod urząd skarbowy właściwy dla nierezydentów w danym województwie.
WAŻNE. W miesiącu lipcu oraz sierpniu Centrum Porada organizuje indywidualne konsultacje również w systemie online po wcześniejszym umówieniu telefonicznym.
Po wakacjach zapraszamy na sesje informacyjne poświęcone nowym regulacjom unijnym dotyczących pracowników delegowanych, długom związanym z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz tematyce związanej z egzekucją komorniczą. Wszystkich zainteresowanych prosimy o przesyłanie pytań na adres info@porada.be. Szczegółowy program a także warunki udziału znajdziecie w najbliższym wydaniu Gazetki oraz na stronie internetowej www.porada.be
Udanych wakacji i do zobaczenia,
Agnieszka Sità
doradca prawny
w Interdyscyplinarnym Centrum Porada w Brukseli
