Opieka nad dziećmi po rozwodzie czy separacji jest jednym z najważniejszych aspektów, które rodzice muszą uregulować, aby zapewnić stabilność i dobrobyt swoich dzieci. W Belgii zasada jest tzw. opieka naprzemienna (garde alternée), nazywana również równoważną opieką nad dzieckiem (garde égalitaire). Wprowadzenie tego rozwiązania miało na celu zagwarantowanie równych praw i obowiązków rodzicielskich, co sprzyja harmonijnemu rozwojowi dziecka, minimalizując jednocześnie negatywne skutki rozstania rodziców.
Czym jest opieka naprzemienna?
Opieka naprzemienna to system, w którym dziecko spędza równomiernie czas z obojgiem rodziców. Najczęściej stosowanym rozwiązaniem jest tygodniowa rotacja – dziecko przebywa tydzień u jednego rodzica, a następny tydzień u drugiego. Inne warianty, takie jak opieka co dwa tygodnie czy w systemie półtygodniowym, są również możliwe, w zależności od wieku dziecka, harmonogramu pracy rodziców oraz innych czynników. Termin równoważna opiekakładzie nacisk na równą odpowiedzialność rodziców za dziecko, co stawia oboje rodziców w równorzędnej roli wychowawczej, jednocześnie chroniąc interesy dziecka.
Historia opieki naprzemiennej w Belgii
W Belgii równoważna opieka nad dzieckiem została wprowadzona stosunkowo niedawno – ustawa regulująca ten typ opieki weszła w życie 18 lipca 2006 roku. Wcześniej dominował model tzw. klasycznej opieki, w której dzieci zazwyczaj mieszkały na stałe z matką, a ojciec miał prawo do odwiedzin i spędzania czasu z dziećmi co drugi weekend oraz podczas połowy wakacji. Taki model bywał krytykowany i uznawany jako niesprawiedliwy, zwłaszcza dla ojców, oraz niekoniecznie najlepiej służył interesom dzieci, które traciły bliski kontakt z jednym z rodziców.
Wprowadzenie ustawy miało na celu rozwiązanie tych problemów i zagwarantowanie równości w podziale opieki nad dzieckiem, co z kolei miało zminimalizować traumatyczne skutki rozwodu dla dzieci. Obecnie, w sytuacjach rozwodowych, sądy rodzinne w Belgii preferują system równoważnej opieki, jednak wciąż istnieje możliwość dostosowania opieki do indywidualnych potrzeb rodziny.
Korzyści płynące z opieki naprzemiennej
naprzemienna niesie ze sobą wiele korzyści dla dziecka i rodziców. Dzieci mają możliwość utrzymania bliskiego, regularnego kontaktu z obojgiem rodziców, co sprzyja ich emocjonalnemu rozwojowi. Model ten daje dziecku poczucie stabilności, mimo rozstania rodziców, ponieważ zachowuje ono stałą obecność zarówno matki, jak i ojca w swoim życiu. Opieka naprzemienna, wspierając równość rodziców, pozwala na zmniejszenie napięć i konfliktów między nimi, co przekłada się na lepszą atmosferę w rodzinie.
Wyzwania związane z opieką naprzemienną
Opieka naprzemienna, mimo licznych korzyści, stawia również przed rodzicami pewne wyzwania. Przede wszystkim wymaga ona od rodziców dobrej organizacji i współpracy, aby zapewnić dziecku stabilność oraz komfort psychiczny. Częste zmiany miejsca zamieszkania mogą być trudne dla młodszych dzieci, które potrzebują większej stabilizacji i rutyny. Dodatkowo, jeśli rodzice mieszkają daleko od siebie, opieka naprzemienna może okazać się logistycznie trudna do zrealizowania.
Innym wyzwaniem może być harmonogram pracy rodziców – nieregularne godziny pracy jednego z nich mogą sprawić, że regularna opieka nad dzieckiem stanie się trudna do utrzymania. W takich przypadkach konieczne jest wypracowanie alternatywnych rozwiązań, które będą zgodne z dobrem dziecka.
Jakie są zasady prawne opieki naprzemiennej w Belgii?
Belgijskie prawo rodzinne opiera się na fundamentalnej zasadzie, że oboje rodziców jest wspólnie odpowiedzialnych za wychowanie dziecka, a wszelkie decyzje muszą być podejmowane w jego najlepiej pojętym interesie. Sędziowie rodzinni preferują równoważną opiekę, jednak jeśli jedno z rodziców przedstawi uzasadnione argumenty, sąd może odstąpić od tej zasady. Każdy przypadek rozpatrywany jest indywidualnie, a decydujący głos ma zawsze dobro dziecka.
Aby uzyskać równoważną opiekę nad dzieckiem, rodzice mogą skorzystać z mediacji lub, jeśli nie są w stanie dojść do porozumienia, zwrócić się do sądu rodzinnego, który na podstawie dostępnych informacji i dowodów podejmie ostateczną decyzję.
Wyjątki od równoważnej opieki – kiedy może nie być możliwa?
Opieka naprzemienna może nie być możliwa w pewnych okolicznościach, takich jak:
- duża odległość między miejscem zamieszkania rodziców,
- problemy zdrowotne jednego z rodziców uniemożliwiające sprawowanie codziennej opieki, w tym choroba alkoholowa lub narkomania
- nieregularne godziny pracy,
- niewłaściwe warunki mieszkaniowe,
- preferencje dziecka, które może chcieć spędzać więcej czasu z jednym z rodziców, szczególnie w okresie dojrzewania.
Od 12. roku życia dziecko ma prawo do wyrażenia swojej opinii przed sądem, choć nie jest to decydujący głos, sędzia często bierze pod uwagę jego preferencje, zwłaszcza gdy dziecko osiąga wiek nastoletni.
Jakie są praktyczne wskazówki dotyczące wprowadzenia opieki naprzemiennej?
Aby wprowadzenie opieki naprzemiennej było skuteczne i przynosiło korzyści dziecku, rodzice muszą skupić się na kilku kluczowych aspektach:
- Planowanie harmonogramu – regularny i jasny plan, który będzie dostosowany do potrzeb dziecka.
- Komunikacja między rodzicami – otwarta i konstruktywna komunikacja pomoże unikać nieporozumień i konfliktów.
- Zarządzanie czasem dziecka – ważne jest, aby dziecko miało poczucie stabilności, nawet jeśli spędza czas w dwóch różnych domach.
- Elastyczność – system opieki naprzemiennej powinien być dostosowany do wieku dziecka oraz jego potrzeb, które mogą zmieniać się z czasem.
Opieka naprzemienna a wiek dziecka: Jak dostosować harmonogram do potrzeb dziecka? Rekomendacja Ligue de la Famille
Opieka naprzemienna, choć preferowana przez sądy rodzinne w Belgii, musi być dostosowana do indywidualnych potrzeb dziecka, które zmieniają się wraz z jego wiekiem. W zależności od etapu rozwoju dziecka, harmonogram opieki może być bardziej elastyczny, aby minimalizować stres związany z częstymi zmianami otoczenia.
Niemowlęta i małe dzieci (od 0 do 3 lat)
Wielu ekspertów zgadza się, że pierwsze miesiące życia dziecka są kluczowe dla jego rozwoju emocjonalnego, a szczególnie dla budowania więzi z matką. Dziecko, które spędziło dziewięć miesięcy w łonie matki, czerpie poczucie bezpieczeństwa z jej bliskości. Matka w tym okresie pełni kluczową rolę w życiu niemowlęcia, a stałość i przewidywalność otoczenia są szczególnie ważne dla jego poczucia komfortu.
W tym okresie zaleca się, aby dziecko spędzało krótsze, ale regularne okresy czasu z ojcem, aby budować z nim relację. Długie rozstania z matką, w tym nocowanie u ojca, nie są zalecane w pierwszym roku życia dziecka. Regularne wizyty ojca, kilka razy w tygodniu na kilka godzin, pozwalają dziecku na stopniowe oswajanie się z jego obecnością, przy jednoczesnym zapewnieniu stabilności w codziennym życiu.
Od pierwszego roku życia można wprowadzać okazjonalne noclegi u ojca, zaczynając od jednej nocy, a potem regularnie co tydzień, stopniowo wydłużając czas spędzany z ojcem.
Dzieci w wieku przedszkolnym (od 3 do 6 lat)
Dzieci w wieku przedszkolnym zaczynają lepiej rozumieć struktury czasowe, co pozwala na wprowadzenie dłuższych okresów spędzanych u ojca. W tym wieku eksperci zalecają dwa noclegi z rzędu u ojca, co pozwala dziecku na stopniowe przyzwyczajanie się do zmian w miejscu zamieszkania.
Około 4,5–5 roku życia można ustalić bardziej zrównoważony harmonogram, na przykład 10 nocy u matki i 4 noce u ojca, w zależności od potrzeb dziecka i możliwości rodziców. Stopniowe wydłużanie czasu u ojca sprzyja budowaniu silniejszej więzi, jednocześnie zapewniając dziecku poczucie stabilności.
Dzieci w wieku szkolnym (od 6 do 12 lat)
Od momentu rozpoczęcia nauki w szkole dziecko zaczyna rozumieć i akceptować pojęcie czasu, co sprawia, że tygodniowy harmonogram opieki naprzemiennej staje się idealnym rozwiązaniem. Dziecko w wieku 6–7 lat jest w stanie lepiej zaakceptować regularne zmiany miejsca pobytu, co ułatwia wprowadzenie systemu tygodniowego, gdzie dziecko spędza tydzień u jednego rodzica, a następnie tydzień u drugiego.
Nastolatki
Od 12. roku życia dziecko może wyrazić swoją opinię przed sądem, a jego głos może zostać uwzględniony w decyzjach dotyczących opieki. Choć opinia dziecka nie zawsze jest decydująca, sędzia zazwyczaj bierze ją pod uwagę. W wieku 15 lat dziecko zazwyczaj ma już znaczący wpływ na decyzje dotyczące jego opieki, ponieważ trudno jest zmusić nastolatka do przestrzegania harmonogramu, jeśli nie chce on tego robić.
W praktyce, w tym wieku sędziowie często szanują wybór dziecka, dlatego ważne jest, aby nastolatek uczestniczył w podejmowaniu decyzji dotyczących swojej opieki, a rodzice starali się dostosować harmonogram do jego potrzeb i preferencji.
Podsumowanie
W odróżnieniu od polskiego systemu prawnego, gdzie dziecko najczęściej mieszka z matką, a opieka naprzemienna stanowi wyjątek, w Belgii to właśnie opieka naprzemienna jest normą, od której istnieją ściśle określone wyjątki. Niektóre kobiety obawiają się wystąpienia o rozwód z obawy przed utratą pełnej opieki nad dzieckiem, którym zajmują się od urodzenia. Warto jednak pamiętać, że każda zasada ma wyjątki. W przypadkach, gdy drugi rodzic nie jest zdolny do sprawowania opieki, np. z powodu uzależnienia od alkoholu, sędzia będzie bardzo ostrożnie rozszerzał zakres opieki, kontrolując, czy rodzic spełnia nałożone wymagania i działa w interesie dziecka.
Agnieszka Maria SITA, prawnik-wiktymolog, akredytowany mediator rodzinny
Klauzula o prawach autorskich i charakterze informacyjnym
Powyższy tekst jest chroniony prawami autorskimi i stanowi własność jego autora. Kopiowanie, rozpowszechnianie lub wykorzystywanie treści w jakiejkolwiek formie bez uprzedniej zgody jest zabronione. Ponadto, tekst ma charakter wyłącznie informacyjny i nie stanowi porady prawnej. W przypadku indywidualnych problemów prawnych lub wątpliwości, zalecamy skonsultowanie się z adwokatem lub mediatorem rodzinnym.
Ciebie, umów się na konsultację w ramach wybranego działu: mediator,
notariusz, dział prawno-administracyjny. Kontakt
Agnieszka Maria Sità
GSM +32 495 28 98 24
prawnik@trampolina.be
