Dynamika przemocy interpersonalnej

D

Różne formy przemocy interpersonalnej są spowodowane podobnymi czynnikami. Niektóre z nich to czynniki psychologiczne, osobowościowe, jak np. słaba kontrola własnego zachowania, niska samoocena, zaburzenia osobowości. Inne czynniki wzmacniające prawdopodobieństwo stosowania przemocy wynikają z osobistych doświadczeń: braku więzi emocjonalnych, wczesnych doświadczeń z przemocą w dzieciństwie (m. in. bycie świadkiem przemocy w domu rodzinnym), osobistych problemów (rozwód, separacja). Ze stosowaniem przemocy interpersonalnej nierozerwalnie związane jest nadużywanie alkoholu i narkotyków oraz ubóstwo, problemy finansowe i brak równych praw dla kobiet i mężczyzn.

Różne rodzaje przemocy są powiązane ze sobą w istotny sposób. Doświadczanie przez dzieci odrzucenia, zaniedbania czy surowych kar fizycznych ze strony rodziców zwiększa ryzyko zachowań agresywnych i antyspołecznych, również stosowania przemocy w życiu dorosłym. Dzieci są narażone na nadużycia ze strony dorosłych w rodzinach, gdzie dorośli stosują przemoc wobec siebie nawzajem. Generalnie wydaje się, że wczesnodziecięce doświadczenia z przemocą leżą u podłoża większości jej typów stosowanych w życiu dorosłym. Bycie świadkiem lub ofiarą przemocy w dzieciństwie kreuje dorosłego sprawcę lub ofiarę. Dlatego właśnie do dzieci powinna być kierowana wczesna profilaktyka przemocy.

Mimo podobieństw istnieją również kluczowe różnice pomiędzy różnymi typami przemocy. Podczas gdy agresywne zachowania społeczne, np. agresja i przestępczość młodocianych, są widoczne i dość dobrze zlokalizowane, przemoc i zaniedbania w rodzinach lub między partnerami/małżonkami jest skrupulatnie ukrywana przed światem zewnętrznym. Różne typy przemocy różnią się też zdecydowanie środkami, metodami i “bronią” używaną w celu zadania krzywdy, np. w różnego rodzajów aktach przemocy domowej często używane są pięści, stopy lub przedmioty, podczas gdy młodociani w aktach przemocy (też zbiorowej) posługują się śmiercionośną bronią – nożami i bronią palną.

Istnieją również różnice w nasileniu różnych typów przemocy i ocenie ich przez organa władzy jako przestępstwo kryminalne, a co za tym idzie – w podejmowaniu środków zaradczych. Policja i sądy z większą gotowością reagują na przemoc i przestępczość młodocianych oraz przemoc zbiorową (społeczną), niż na przemoc domową (bez względu na to, czy dotyczy ona dzieci, partnerów, czy też osób starszych). W wielu krajach rozpoznawaniu przemocy seksualnej, a tym bardziej działaniom skierowanym przeciwko takim aktom, towarzyszy niechęć. Nawet jeśli prawo istnieje, aby ochraniać ludzi przed przemocą, nie jest ono zawsze stosowane. Poza tym wśród tych, którzy prawo ustanawiają, znajduje się wielu sprawców przemocy.

Kluczową rolę w tym względzie gra kultura, która wyznacza granice akceptowalnych zachowań, decyduje o tym, kiedy jakieś zachowanie jest uznane za przemoc i wskazuje sposoby reagowania na nie. Przykładem mogą być różnice na świecie w kwestii postaw wobec karania dzieci, oceny przemocy seksualnej wobec kobiet (w niektórych krajach zgwałcone kobiety nie są chronione przez prawo i mogą być zabite przez rodzinę z powodów honorowych), zmuszania do małżeństw itp.