Jakie prawa przysługują małżonkowi pozostającemu przy życiu? Jak odblokować konta bankowe zmarłego po jego śmierci, w tym konto wspólne małżonków?

J

Małżonek nie jest spadkobiercą jak każdy inny. Przysługuje mu specjalny status. Mówi się, że jest „spadkobiercą rezerwowym”. Oznacza to, że prawo gwarantuje mu z urzędu część spadku. W związku z tym, co do zasady, nie może zostać wydziedziczony. Istnieje jednak jeden wyjątek – niegodność dziedziczenia.

Jaka część spadku przypada małżonkowi pozostałemu przy życiu?

To zależy od spadkobierców, z którymi musi podzielić spadek.

  • Jeśli małżonek dziedziczy w zbiegu  wraz z dziećmi, otrzymuje użytkowanie (usufruct) całego spadku. Dzieci dziedziczą natomiast własność pozbawioną prawa użytkowania (nue-propriété) w równych częściach.
  • Jeśli zmarły nie miał dzieci, ale pozostawił rodziców, wujków, ciotki, kuzynów lub kuzynki, małżonek dziedziczy pełną własność całego majątku wspólnego oraz prawo użytkowania na majątku osobistym zmarłego.
  • Jeśli zmarły nie pozostawił żadnych innych spadkobierców, małżonek dziedziczy pełną własność całego spadku.

Możliwe jest zwiększenie udziału spadkowego małżonka poprzez testament, jednak należy pamiętać o poszanowaniu części rezerwowej dzieci!

Rezerwa dziedziczenia małżonka

Rezerwa spadkowa małżonka wynosi połowę w użytkowaniu na całym spadku. W każdym przypadku obejmuje ona dom rodzinny oraz jego wyposażenie, nawet jeśli wartość tego użytkowania przekracza połowę wartości całego spadku.

Ta część może zostać mu odebrana w dwóch sytuacjach:

  1. Jeśli małżonkowie żyli oddzielnie przez ponad 6 miesięcy w dniu śmierci jednego z nich, a testator przed śmiercią wystąpił o rozdzielność miejsca zamieszkania w drodze aktu sądowego, i od tego czasu małżonkowie nie zamieszkali ponownie razem. Wola testatora musi być wyrażona w testamencie.
  2. Jeśli małżonkowie rozpoczęli procedurę rozwodu za obopólną zgodą, a jedno z nich zmarło w trakcie postępowania, zastosowanie znajdą zasady dziedziczenia określone w umowach przedrozwodowych

 

Jak odblokować konta bankowe zmarłego po jego śmierci?

1. Dlaczego konta są blokowane w przypadku śmierci?

Gdy tylko bank zostanie poinformowany o śmierci klienta, blokuje wszystkie jego konta bankowe. Jest to środek bezpieczeństwa, który ma na celu ustalenie, kto jest prawowitym spadkobiercą.

⚠️ Nie zostawiaj testamentu w sejfie, ponieważ po śmierci również on zostanie zablokowany! Nie ma także sensu wypłacać gotówki i przechowywać jej w sejfie – te środki również nie będą dostępne.

2. Jakie konta są blokowane?

  • Konta należące do zmarłego
  • Konta małżonka zmarłego
  • Konta wspólne zmarłego i jego małżonka
  • Konta wspólne zmarłego i osoby trzeciej (np. konkubenta)
  • Konta wspólne małżonka zmarłego i osoby trzeciej
  • Konta wspólne zmarłego, jego małżonka i osoby trzeciej

Nie ma znaczenia, czy małżonkowie byli objęci wspólnością majątkową, czy rozdzielnością majątkową – zarówno konta należące do zmarłego, jak i konta na nazwisko jego małżonka zostają zablokowane.

3. Jak odblokować konta bankowe?

Aby odblokować konta, bank musi otrzymać oficjalne zawiadomienie od spadkobierców. W tym celu należy przedstawić:

Certyfikat dziedziczenia, wydawany przez urzędnika Bureau de Securité Juridique, o ile spełnione są następujące warunki:

  • Zmarły nie pozostawił testamentu.
  • Zmarły nie zawarł umowy majątkowej małżeńskiej ani nie dokonał jej zmiany.
  • Nie ma spadkobierców niezdolnych do dziedziczenia (np. osoba małoletnia lub ubezwłasnowolniona).

Jeśli sprawa jest prosta, spadkobiercy mogą wystąpić do Bureau de securité Juridique. Jeśli jednak istnieje testament lub umowa majątkowa, konieczne będzie uzyskanie aktu dziedziczenia od notariusza.

Akt dziedziczenia, sporządzany przez notariusza

Zarówno certyfikat, jak i akt dziedziczenia wskazują osoby uprawnione do spadku.

4. Jak pokryć wydatki przed odblokowaniem kont?

Małżonek lub partner prawnie uznany za konkubenta może – bez konieczności przedstawiania aktu lub certyfikatu dziedziczenia – otrzymać zaliczkę na pilne wydatki.

Wypłacona kwota wynosi połowę środków znajdujących się na kontach, jednak nie więcej niż 5.000 €.

 

Jeśli ten temat Cię dotyczy lub masz pytania z tym związane, możesz napisać maila lub umówić konsultację za pomocą formularza. Zapraszamy do kontaktu!

o autorze

Agnieszka Sità

Agnieszka Maria Sità

Jestem prawnikiem, absolwentką Wydziału Prawa i Kryminologii Uniwersytetu Łódzkiego, tłumaczem przysięgłym języka francuskiego i włoskiego oraz akredytowanym mediatorem rodzinnym i spadkowym przy Sądzie Pierwszej Instancji w Brukseli. Ukończyłam interdyscyplinarne studia z psychotraumatologii klinicznej i wiktymologii na Uniwersytecie Paris V oraz w Centre de Psychotraumatologie Montoyer w Brukseli. Odbyłam również podyplomowe studia z zakresu praw cudzoziemców na ULB i w ADDE – co okazało się niezwykle pomocne w mojej pracy z osobami przybywającymi z Ukrainy do Belgii.

Od 2018 roku posiadam uprawnienia mediatora długów w postępowaniu polubownym, które uzyskałam po odbyciu stażu w Centre d'Appui de la Ville de Bruxelles. Tam miałam okazję pracować z osobami zadłużonymi – od analizy dokumentów, przez ocenę zasadności roszczeń, aż po negocjacje z wierzycielami i komornikami w celu ustalenia realistycznego planu spłat. Zdobyłam również doświadczenie w Prokuraturze Okręgowej w Żninie oraz w kancelarii prawnej Marcinkowski i Wspólnicy w Łodzi.

Od ponad 18 lat mieszkam w Belgii, gdzie przez dłuższy czas pracowałam w strukturach europejskich oraz dla polskich władz regionalnych. Praca w zbiurokratyzowanym środowisku, w którym dominowały raporty i procedury, uświadomiła mi, że moje miejsce jest w bezpośrednim kontakcie z ludźmi. Połączyłam pasję do psychologii i prawa, zakładając w Brukseli Interdyscyplinarne Centrum „Porada".

W 2019 roku zainicjowałam powstanie Stowarzyszenia Trampolina ASBL, którego celem było świadczenie pomocy prawno-psychologicznej dla Polonii w Belgii. Od 2020 roku Trampolina została partnerem projektu „Elles pour Elles. Kobiety dla kobiet. Przełam ciszę", oferującego bezpłatne wsparcie dla osób doświadczających przemocy. Projekt ten, finansowany z dotacji Regionu Stołecznego Brukseli oraz Regionu Walonii, zyskał ogromne uznanie i odpowiedział na pilne potrzeby wielu kobiet.

Po ponad pięciu latach zaangażowania w „Elles pour Elles" podjęłam jednak decyzję o całkowitym skoncentrowaniu się na mediacjach rozwodowych i rodzinnych. Wierzę, że sprawiedliwość negocjowana – oparta na szacunku, dialogu i wspólnym poszukiwaniu rozwiązań – ma zdecydowaną przewagę nad wieloletnimi i kosztownymi postępowaniami sądowymi. Dlatego też obecnie prowadzę własną praktykę mediacyjną Equi-Libre w ramach Trampolina ASBL, oferując parom w kryzysie konstruktywne i ludzkie podejście do rozstania, opieki nad dziećmi i podziału majątku.

Od 2018 roku współpracuję także z kancelarią notarialną w Brukseli.

W 2020 roku zostałam wpisana na listę tłumaczy przysięgłych języka francuskiego przy belgijskim Ministerstwie Sprawiedliwości.