Przemoc wobec starszych

P

Przemoc wobec osób starszych, stosowana przez ich krewnych lub opiekunów, staje się coraz większym problemem społecznym. Szybki wzrost liczby aktów przemocy wobec starszych jest wprost proporcjonalny do procesu starzenia się wielu państw. Między 1995 a 2025 rokiem liczba osób powyżej 60. roku życia na świecie podwoi się (z 542 milionów do 1,2 biliona).

Podobnie jak przemoc wobec dzieci czy przemoc wobec partnerki/partnera, tak i przemoc wobec starszych przybiera formy: fizyczną, psychiczną, seksualną oraz zaniedbania. Starsi ludzie są szczególnie narażeni na przemoc ekonomiczną, która polega na tym, że ich krewni czy opiekunowie robią niewłaściwy użytek z ich pieniędzy (emerytury czy renty).

Informacje na temat zakresu zjawiska przemocy wobec starszych są skąpe. Badania przeprowadzone w kilku populacjach sugerują, że około 4-6% seniorów doświadcza różnych form przemocy w domu, natomiast bardziej nasilone niż się wydaje mogą być przemoc i złe ich traktowanie w instytucjach. Do aktów przemocy w instytucjach należą m. in.: kontrolowanie pacjentów, poniżanie, pozbawianie ich godności, niedostateczna opieka.

Jeśli chodzi o prawdopodobieństwo stosowania przemocy wobec osób starszych, wiele sytuacji i okoliczności jest szczególnie ryzykownych. Przykładem mogą być napięte stosunki rodzinne pogarszające się jeszcze w wyniku stresu i frustracji z powodu zależności seniora od rodziny. Czasami źródłem konfliktu jest sytuacja odwrotna: zależność finansowa opiekuna od osoby starszej. Pewną rolę odgrywają tu także zmiany społeczne. W niektórych społeczeństwach więzi rodzinne i społeczne, które kładły nacisk na szacunek i wsparcie dla seniorów, słabną na skutek szybkich zmian społeczno-ekonomicznych. Na przykład w krajach byłego Związku Radzieckiego rosnąca liczba seniorów jest pozostawiana sama sobie – szczególnie tam, gdzie brak stabilności państwa wpływa na wzrost przestępczości i przemocy.

Starsi mężczyźni są narażeni na przemoc ze strony swoich małżonek, dorosłych dzieci i innych krewnych niemal tak samo jak starsze kobiety. W społeczeństwach, gdzie status kobiety jest wyraźnie niższy, seniorki znajdują się w grupie podwyższonego ryzyka wystąpienia przemocy – są one często opuszczane przez krewnych po śmierci męża, ich zasoby finansowe są wykorzystywane przez innych.

W różnych instytucjach, np. szpitalach, domach opieki, przemoc wobec seniorów występuje częściej tam, gdzie standardy opieki są niskie, personel jest przepracowany i słabo wyszkolony, gdzie interakcje między personelem a rezydentami są utrudnione, gdzie wyposażenie i zaopatrzenie nie jest dostateczne i gdzie polityka instytucji zmierza do realizowania potrzeb jej samej, a nie pacjentów. Niestety, niewielu jest lekarzy czy pielęgniarek przeszkolonych w kierunku diagnozy przemocy wobec seniorów, a dla systemu służby zdrowia opieka nad starszymi nie stanowi priorytetu. Zlokalizowanie dyskryminujących seniorów postaw i działań w służbie zdrowia jest ważnym krokiem w przeciwdziałaniu przemocy wobec osób starszych.