Przemoc domowa nie zawsze kończy się wraz z rozstaniem. W rzeczywistości, dla wielu osób, separacja lub rozwód oznacza początek nowego rodzaju przemocy, znanej jako kontrola koercyjna. To forma przemocy, w której sprawca kontynuuje kontrolowanie, nękanie i manipulowanie ofiarą, wykorzystując sytuacje prawne, dzieci, zasoby finansowe czy inne narzędzia, aby zachować władzę nad byłym partnerem. Kontrola koercyjna jest bardziej subtelną, ale niezwykle destrukcyjną formą przemocy.
Kontrola koercyjna – przemoc bez podnoszenia ręki
Kontrola koercyjna to forma przemocy psychicznej, emocjonalnej i ekonomicznej, która polega na systematycznym kontrolowaniu codziennego życia ofiary. Może występować zarówno podczas trwania związku, jak i po jego zakończeniu. Charakterystyczne zachowania obejmują:
- Nadużywanie systemu prawnego: Wnoszenie niekończących się spraw sądowych, np. o opiekę nad dziećmi, alimenty czy podział majątku. Składanie fałszywych oskarżeń wobec ofiary.
- Wykorzystywanie dzieci jako narzędzia: Manipulowanie dziećmi przeciwko drugiemu rodzicowi .Odmowa współpracy przy organizacji opieki.
- Nękanie i zastraszanie:Ciągłe wysyłanie wiadomości, telefonowanie lub pojawianie się w miejscach, gdzie przebywa ofiara. Wykorzystywanie mediów społecznościowych do publicznego upokarzania ofiary.
- Kontrola finansowa: Zatrzymywanie alimentów lub wykorzystywanie wspólnych długów, aby utrudnić ofierze stabilizację finansową.
- Izolowanie ofiary: Uniemożliwianie kontaktów z rodziną, przyjaciółmi czy współpracownikami.
- Zarządzanie czasem i zasobami: Monitorowanie, gdzie ofiara się znajduje, co robi, ile pieniędzy wydaje.
- Groźby i zastraszanie: Nie zawsze jawne, ale wystarczająco skuteczne, by wzbudzać poczucie zagrożenia.
- Zmniejszanie poczucia własnej wartości: Krytykowanie, poniżanie, zmuszanie do podporządkowania się.
Czynniki ryzyka wystąpienia kontroli koercyjnej
Istnieją pewne cechy i sytuacje, które mogą zwiększać ryzyko wystąpienia kontroli koercyjnej w związku:
- Osobowość sprawcy:
- Tendencje narcystyczne, brak empatii, potrzeba dominacji.
- Niska tolerancja na frustrację i impulsywność.
- Historia przemocy:
- Doświadczenia przemocy w rodzinie sprawcy lub ofiary.
- Wcześniejsze związki, w których występowała przemoc.
- Sytuacja ekonomiczna:
- Zależność finansowa ofiary od sprawcy.
- Trudności ekonomiczne lub brak stabilizacji finansowej.
- Izolacja społeczna:
- Brak wsparcia ze strony rodziny i przyjaciół.
- Życie w środowisku, które nie oferuje wsparcia społecznego.
- Różnice kulturowe lub językowe:
- Bariery komunikacyjne i brak znajomości systemu prawnego w kraju zamieszkania.
- Tradycyjne role płciowe i normy kulturowe wspierające kontrolę.
- Sytuacje prawne:
- Sprawy sądowe związane z opieką nad dziećmi, alimentami czy podziałem majątku.
- Wykorzystywanie luk w systemie prawnym do nękania ofiary.
Historia Pani Julity (imię zmienione)
Pani Julita mieszkała w Belgii ze swoim mężem i dwojgiem dzieci. Po 10 latach małżeństwa, w którym doświadczała przemocy emocjonalnej i finansowej, zdecydowała się na rozwód. Myślała, że rozstanie zakończy jej cierpienie, ale w rzeczywistości był to dopiero początek nowej formy przemocy.
Po rozwodzie jej były mąż zaczął manipulować dziećmi, mówiąc im, że ich matka jest odpowiedzialna za rozpad rodziny. Jednocześnie złożył wniosek o zmianę opieki nad dziećmi, co zmuszało Panią Julitę do częstych wizyt w sądzie i konsultacji z prawnikami, co narażało ją na ogromne koszty. Były partner regularnie odmawiał płacenia ustalonych alimentów, co prowadziło do problemów finansowych i zmuszało Panią Julitę do pożyczania pieniędzy.
Co gorsza, mężczyzna stale wysyłał jej wiadomości, kontrolował jej aktywność w mediach społecznościowych i groził, że ujawni prywatne informacje, aby zniszczyć jej reputację. Pani Julita opowiada, że czuła się, jakby była “uwięziona” w relacji, która formalnie się zakończyła, ale emocjonalnie i psychicznie trwała nadal.
Dzięki wsparciu organizacji antyprzemocowych w Belgii, Pani Julita skorzystała z pomocy prawnej i psychologicznej. Udało jej się uzyskać zabezpieczenie przed nękaniem i powoli odbudować swoje życie, ale sama przyznaje, że proces ten był niezwykle trudny i długotrwały.
Dlaczego trudno to zauważyć?
Kontrola koercyjna często pozostaje niewidoczna dla otoczenia. Sprawcy potrafią przedstawiać się jako ofiary lub osoby racjonalne, a ich działania mieszczą się w granicach prawa. Ofiary często nie zgłaszają takich sytuacji, ponieważ obawiają się, że zostaną uznane za nadwrażliwe lub niewiarygodne.
Jak sobie radzić?
- Wsparcie prawne:
- Zgłaszanie przypadków nadużyć do odpowiednich instytucji.
- Korzystanie z pomocy akredytowanych mediatorów i prawników specjalizujących się w przemocy domowej.
- Wsparcie psychologiczne:
- Terapia indywidualna lub grupowa, która pomoże odbudować poczucie własnej wartości i zrozumieć mechanizmy przemocy.
- Edukacja i świadomość:
- Poznanie swoich praw i mechanizmów ochrony przed przemocą.
- Rozmowy z osobami, które przeszły podobne sytuacje, mogą dostarczyć wsparcia i inspiracji.
- Bezpieczeństwo:
- W sytuacjach zagrożenia warto skontaktować się z odpowiednimi instytucjami wsparcia, np. liniami kryzysowymi czy ośrodkami pomocy.
Gdzie szukać pomocy w Belgii?
Jeśli doświadczasz kontroli koercyjnej, możesz skontaktować się z poniższymi organizacjami:
- Télé-Accueil – Telefon wsparcia dostępny 24/7: 0800 32 123 (bezpłatny i anonimowy).
- Ecoute Violences Conjugales – Specjalistyczne wsparcie dla ofiar przemocy domowej: 0800 30 030.
- Centra Pomocy CPAS (Centres Publics d’Action Sociale): Lokalne centra wsparcia oferujące pomoc prawną, psychologiczną i finansową.
- Policja – W nagłych przypadkach zadzwoń na numer alarmowy 101 lub 112.
- Elles Pour Elles – Organizacja wspierająca polskojęzyczne i ukraińskojęzyczne kobiety w Belgii: kontakt przez stronę internetową www.ellespourelles.be.
- Centra kryzysowe – W niektórych miastach działają schroniska dla kobiet doświadczających przemocy domowej.
Podsumowanie
Kontrola koercyjna to ukryta, ale niezwykle destrukcyjna forma przemocy, która wymaga uwagi ze strony społeczeństwa i systemu prawnego. Kluczem do przeciwdziałania jest edukacja, wsparcie i skuteczne mechanizmy prawne, które umożliwiają ofiarom odzyskanie wolności i poczucia bezpieczeństwa.
