Czy dziecko powinno brać udział w mediacji rodzinnej
W kontekście rozwodów i konfliktów rodzinnych, pytanie o to, czy dziecko powinno brać udział w mediacji, budzi wiele emocji i kontrowersji. Zarówno w procesach sądowych, jak i w mediacjach, uwzględnienie głosu dziecka stanowi istotny aspekt, jednak podejście do tej kwestii różni się w zależności od ścieżki rozwiązywania sporu.
Głos dziecka w sądzie (art. 1004 Code Judiciere)
W belgijskich postępowaniach sądowych obowiązujące przepisy wskazują, że dzieci powyżej 12. roku życia mają prawo wypowiedzieć się w sprawach dotyczących ich życia rodzinnego. Sędzia ma obowiązek zapytać dziecko o jego opinię, jednak nie oznacza to, że dziecko musi zostać przesłuchane. W praktyce, wiele zależy od woli dziecka. Często decyzja czy wziac opinie dziecka pod uwage bywa uzależniona od tego, czy dziecko jest w stanie wyrazić swoją opinię w sposób przemyślany i wolny od nacisków ze strony rodziców.
Dziecko a mediacja – dwie teorie
W mediacji, gdzie celem jest dojście do porozumienia bez interwencji sądu, podejście do udziału dzieci nie jest jednoznaczne. W tej kwestii pojawiają się dwie główne teorie:
1. Teoria ochrony dziecka – Zgodnie z tą koncepcją, mediacja powinna chronić dzieci przed uczestnictwem w trudnych i emocjonalnych rozmowach między rodzicami. Zbyt duży nacisk na udział dziecka w mediacji może wprowadzać je w konflikt lojalnościowy lub wywoływać stres. Zwolennicy tej teorii uważają, że dziecko nie powinno być bezpośrednio zaangażowane w mediację, a decyzje dotyczące jego życia powinny być podejmowane wyłącznie przez dorosłych – rodziców i mediatorów, z uwzględnieniem jego dobra.
2. Teoria włączenia dziecka– Ta koncepcja zakłada, że dzieci, zwłaszcza starsze, powinny mieć prawo do wyrażenia swoich opinii w procesie mediacji. Według tej teorii, mediacja może być przestrzenią, w której dziecko ma możliwość w sposób bezpieczny i wspierany przez mediatora podzielić się swoimi odczuciami. Dziecko może nie tylko lepiej zrozumieć sytuację, ale także poczuć się bardziej zaangażowane w procesy decyzyjne dotyczące jego życia. Zwolennicy tej teorii argumentują ( np. adwokat Bee Marique) , że wykluczenie dzieci z mediacji może prowadzić do tego, że ich potrzeby i uczucia nie zostaną w pełni uwzględnione.
Wyższy interes dziecka w mediacji – Artykuł 22 bis, ustęp 2 Konstytucji Belgii
Zagadnienie udziału dziecka w mediacji rodzinnej nabiera szczególnego znaczenia w świetle artykułu 22 bis, ustęp 2 Konstytucji Belgii, który wyraźnie podkreśla ochronę wyższego interesu dziecka jako priorytet w podejmowaniu wszelkich decyzji dotyczących jego życia. Zapis ten mówi:
W mediacji rodzinnej, kluczową zasadą jest uwzględnianie głosu dziecka, zgodnie z fundamentalnym prawem, że “każde dziecko ma prawo do wyrażenia swojej opinii na temat każdej kwestii, która go dotyczy*”. Zgodnie z tym podejściem, *”opinia dziecka powinna być brana pod uwagę w zależności od jego wieku i zdolności do rozumienia sytuacji”
Zrozumienie i rola dziecka
Ważne jest, aby pamiętać, że wyrażenie opinii przez dziecko nie oznacza, że to ono podejmuje decyzje. Prawo do wypowiedzi nie jest równoznaczne z prawem do decydowania – odpowiedzialność za ostateczne rozstrzygnięcia spoczywa na dorosłych, którzy powinni działać w najlepszym interesie dziecka. Jednak uwzględnienie jego zdania, z zachowaniem odpowiednich proporcji i szacunku dla jego wieku oraz zdolności do zrozumienia, stanowi istotny element ochrony jego praw.
Jakie rozwiązanie jest najlepsze?
Nie ma jednej uniwersalnej odpowiedzi na to pytanie. Każda rodzina, każde dziecko i każdy konflikt są inne, dlatego kluczowe jest indywidualne podejście. W praktyce, mediatorzy często stosują rozwiązania pośrednie, gdzie dziecko jest pytane o oją opinię, ale nie bierze bezpośredniego udziału w głównych sesjach mediacyjnych między rodzicami. Taki model pozwala uwzględnić perspektywę dziecka, jednocześnie chroniąc je przed nadmiernym stresem.
Rola mediatora
Niezależnie od przyjętej teorii, kluczową rolę w procesie mediacji odgrywa mediator, który musi ocenić, czy włączenie dziecka do procesu jest odpowiednie. Mediatorzy są szkoleni, by zapewniać, że decyzje są podejmowane w najlepszym interesie dziecka, a jego głos, jeśli zostanie wysłuchany, jest uwzględniony w sposób delikatny i z poszanowaniem jego emocji.
Podsumowanie
Decyzja o włączeniu dziecka w proces mediacji nie jest łatwa i wymaga głębokiej refleksji nad dobrem dziecka. Obie teorie – ochrony i włączenia dziecka – mają swoje mocne argumenty, dlatego kluczowe jest elastyczne podejście i indywidualne rozpatrywanie każdej sytuacji. Ważne jest, aby proces mediacji, niezależnie od tego, czy dziecko w nim uczestniczy, był prowadzony z myślą o jego przyszłości i komforcie psychicznym.
